| نقش کتیبه‌ها و نگاره‌های عاشورایی در معماری خانه‌های‌تاریخی دوره قاجار یزد |
| کد مقاله : 1048-ASHORA |
| نویسندگان |
|
مهدی صادق احمدی * گروه شهرسازی و معماری، دانشگاه فنی و حرفه ای نهران. ایران |
| چکیده مقاله |
| اظهار ارادت و توسل به ائمه اطهار از اصول ثابت جاری در زندگی طیف زیادی از مردمان شهر یزد است. برگزاری مراسم روضه‌خوانی در منقبت سالار شهیدان از گذشته تا به امروز در حیاط خانه‌های قدیم و برخی خانه‌های جدید، در یزد رواج داشته است. امروزه تعدادی از خانه‌های تاریخی یزد، روضه‌خوانی‌های تاریخی دارند که در روزهای مشخصی از سال، بخصوص در ماه محرم و صفر مشهور شده و بر اساس سنتی مشخص عزاداران و هیئات مذهبی در آن خانه‌ها حضور می یابند. ظرفیت فضایی حیاط‌های خانه‌های تاریخی و نحوه تبدیل خانه به حسینیه پیش از این در مقالاتی بررسی و تحلیل شده است؛ لیکن در تعدادی از خانه‌های تاریخی نفیس یزد در دوره قاجار، ارادت به سیدالشهدا و نمادها و نشانه‌های این ارادت، بصورت کتیبه بر دیوارهای حیاط کتیبه و تثبیت شده است. هدف از تحقیق حاضر انجام مطالعات میدانی به منظور شناسایی این دسته از خانه‌ها بوده است. در این تحقیق پس از شناسایی ده خانه تاریخی و بازدید میدانی از آنها، اطلاعات حاصله به روش تحلیلی- تفسیری مورد بررسی قرار می گیرد و ضمن معرفی خانه‌های مذکور، صورت کتیبه‌ها، نگاره‌ها و نمادهای بکاررفته معرفی و مقایسه می‌شود. مهمترین این نمادها و نگاره‌ها، کتیبه بخش‌هایی از ترکیب بند مشهور محتشم کاشانی است. کاملترین ارائه این شعر در خانه تاریخی ملک‌زاده انجام شده است. در خانه‌های تاریخی شهید صدوقی، عبدالوهاب ملک، مودت، حیدرزاده، حیاط بیرونی خانه گرجی و خانه مهندس لطفی نیز بخش‌هایی از این شعر آمده است. از دیگر نمادهای بکاررفته می‌توان به درخت سرو و کبوتران با کتیبه «واحسیناه» بر درخت اشاره کرد. سایر عبارات و ادعیه و توسل‌ها از جمله عبارت یا اباعبدالله الحسین نیز در تزیینات تعدادی از خانه‌ها مشاهده می‌شود. در مقاله حاضر ضمن معرفی موقعیت هریک از نگاره‌ها و نمادهای مذکور، مفاهیم، معانی و مضامین کلی به کار رفته در این نمادها و کتیبه‌ها تبیین می‌شود. بررسی وضعیت اجتماعی و تاریخی یزد در زمان احداث این خانه‌ها که مصادف با اوایل دوره قاجار نشان می‌دهد، اکثر خانه‌های مذکور متعلق به تجار مهاجر به یزد هست که یکی از انگیزه‌هایشان حفظ دین و تعلقات مذهبی در شرایط ناپایدار اقتصادی امنیتی آن دوره بوده است. |
| کلیدواژه ها |
| خانه‌های تاریخی یزد، تزیینات تاریخی،کتیبه، نمادهای عاشورایی، معماری دوره قاجار. |
| وضعیت: پذیرفته شده برای ارائه شفاهی |